“อะบาเมกติน” (Abamectin) สารกำจัดแมลงมีคุณสมบัติอย่างไร?

❝ สารกำจัดศรัตรูพืชหลายชนิดถูกห้ามใช้ในการจัดจำหน่าย เนื่องจากความปลอดภัยต่อประชาชนและผู้บริโภค เช่น Oranophosphorus ที่ถูกห้ามใช้ ได้แก่ methyl parathion, Monocrotophos, Mevinphos, Methamidophos จึงทำให้มีสารเคมีใหม่ ๆ เข้ามาทดแทนสารเหล่านี้ นั่นก็คือ อะบาเมกติน (Abamectin) เพราะถือว่าเป็นสารที่มีพิษรุนแรงน้อยกว่าสารกลุ่ม Oranophosphorus และ Cabamate อยู่มาก และปัจจุบันนิยมใช้อย่างแพร่หลายมากขึ้นเพื่อควบคุมแมลงในพืชเศรษฐกิจอย่างกว้างขวาง เพื่อกำจัดแมลงในผัก ผลไม้ และไม้ประดับต่าง ๆ นั่นเอง ❞

วันนี้ มารูโมะ ขอพาไปรู้จักกับสาร “อะบาเมกติน” กันดีกว่า . . .

อะบาเมกติน (Abamectin) คืออะไร?

เป็นผลึกสีเหลืองอ่อน สามารถติดไฟเมื่อได้รับความร้อนหรือเปลวไฟ อาจจะระเบิดได้ เมื่อเจอสาร Oxidizer อยู่ด้วย เป็นสารที่ไม่ละลายน้ำ แต่ละลายได้ดีในสารตัวทำลาย เช่น อะซิโตน (Acetone), เมทานอล (Methanol) หรือ โทลูอีน (Toluene) ดังนั้น อะบาเมกติน จึงต้องมีตัวทำละลายอยู่ด้วยเสมอ โดยจะมีลักษณะเป็นน้ำสีเหลืองน้ำตาลอ่อน หรือน้ำตาลเข้ม

อะบาเมคติน เป็นส่วนผสมของสาร Avermectins ซึ่งเป็นสารที่ได้จากขบวนการหมัก (Fermentation) ของเชื้อแบคทีเรียในดิน กลุ่ม Actinomycete มีฤทธิ์ในการกำจัดแมลงและปลวก มีการใช้เพื่อควบคุมแมลงในพืชเศรษฐกิจอย่างกว้างขวางทั้งผัก ผลไม้ และไม้ประดับต่าง ๆ  

การออกฤทธิ์ของอะบาเมกติน เป็นอย่างไร?

สารอะบาเมกติน จะออกฤทธิ์การรบกวนส่งผ่านสัญญาณประสาทระหว่างเซลล์ประสาทและเซลล์กล้ามเนื้อ ในบริเวณ Synapse จำเพาะและมีมากในสมองของแมลง มีผลทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง (Paralyse) แต่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สารอะบาเมกตินจะผ่าน Blood Brain Barrier ได้น้อย แต่จะมีผลต่อระบบประสาทส่วนกลางได้เมื่อรับสารในปริมาณมากเท่านั้น

นอกจากนี้ อะบาเมกติน เป็นพิษต่อแมลง ปลาและสัตว์น้ำไม่มีกระดูกสันหลัง ในนกและสัตว์มีกระดูกสันหลัง เมื่อได้รับพิษที่สูงมาก มีการทดสอบในหนู ปริมาณที่ทำให้สัตว์หนูตายได้ (LD50) คือ ตั้งแต่ 10 mg/kg ถึงมากกว่า 80 mg/kg และถ้าสัมผัสทางผิวหนังต้องมากกว่า 330 mg/kg

อะบาเมกตินกับภาวะเป็นพิษในสัตว์ทดลอง

► ภาวะเป็นพิษแบบฉียบพลัน (Acute Toxicity) ในวัตว์ทดลอง เช่น หนูและลิง พบว่าขนาดประมาณ 2mg/kg ทำให้เกิดอาเจียน ขนาดมากกว่า 24 mg/kg ทำให้รูม่านตาขยายและมีการกดระบบประสาท ทำให้มีอาการ Incoordination, สั่น, ซึมลง และถ้าหาได้รับในขนาดที่สูงกว่านี้ อาจจะทำให้หัวใจล้มเหลวได้

► ภาวะเป็นพิษแบบเรื้อรัง (Chronic Toxicity) ในสัตว์ทดลอง เช่น หนูและสุนัข เมื่อได้รับสารขนาด 0.5-1 mg/kg/day ติดต่อกันเป็นเวลา 1 ปี ทำให้หนูมีม่านตาขยายกว้าง น้ำหนักลดลง ตัวสั่นและเชื่องช้า จึงทำให้ข้อมูลในหนูชี้ว่า ถ้าได้รับสารอะบาเมกติน ต่อเนื่องขนาด 0.4 mg/kg อาจจะมีผลต่อทารกในครรภ์ มีการเสียชีวิตในครรภ์ (Stillbirth) สูงขึ้น หรือรูปร่างวิปริต (Teratogenic Effect) ต้องได้รับขนาดสูงจนมีอันตรายกับแม่เท่านั้น แต่ยังไม่มีหลักฐานว่าสารอะบาเมกตินนั้นจะเป็นสารก่อมะเร็ง

อะบาเมกตินกับภาวะเป็นพิษในคน

สารอะบาเมกติน มีความเป็นพิษกับคนต่ำ โดยมีรายงานจากไต้หวัน เมื่อปี พ.ศ.2542 ในผู้ป่วยที่มีการได้รับสารอะบาเมกติน จำนวน 18 คน พบว่าคนส่วนไม่มีอาการและมีอาการเล็กน้อย แต่ก็ยังมี 7 รายที่มีอาการหนัก เช่น มีความดันโลหิตต่ำ หมดสติ โคม่า (Coma) มีการสำลักในระบบทางเดินหายใจและเกิดภาวะหัวใจล้มเหลว และมีผู้ป่วย 1 ราย เสียชีวิตหลังได้รับสารภายใน 3 สัปดาห์ จากการที่อวัยวะระบบทำงานล้มเหลว (Multiorgan Failure)

► ส่วนในประเทศไทยนั้น โยศูนย์พิษวิทยา รามาธิบดี ได้รายงานว่าผู้ที่ได้รับ สารอะบาเมกติน ในปี พ.ศ.2548 มีผู้ป่วยจำนวน 45 คน พบว่า 10 คนไม่มีอาการ อีก 19 คน มีอาการเพียงเล็กน้อย เช่น คลื่นไส้ อาเจียน แสบในปาก แต่มี 6 คนที่มีอาการซึมลง และ16 คนมีอาการโคม่า หมดสติ ความดันโลหิตต่ำ และมีภาวะเลือดเป็นกรด (Metabolic Acidosis) โดยมีผู้เสียชีวิต 5 ราย

การรักษาเมื่อได้รับสาร อะบาเมกติน

ซึ่งการรักษาส่วนใหญ่ เป็นการรักษาแบบประคับประคองเท่านั้น โดยภาวะเสี่ยงที่สำคัญที่สุด ที่ต้องให้ความสนใจเป็นพิเศษ คือ

1. Away หากผู้ป่วยหมดสติ หรือต้องทำการล้างท้อง ควรได้รับการใส่ Endotracheal Tube ก่อนเพื่อป้องกันภาวะ Aspiration ที่เกิดจากอะบาเมกตินเอง หรือ Solventที่อยู่ร่วมด้วย
2. Hypotension ควรให้สารน้ำให้เพียงพอ หากไม่ดีขึ้นให้ Vaporess or drugs ร่วมกับการประเมินของหัวใจว่ามีหัวใจเต้นผิดปกติร่วมด้วยหรือไม่
   

อะบาเมกติน มีประโยชน์ แต่ก็เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ควรทำความเข้าใจวิธีการใช้งานให้ถูกต้องกันด้วย เพื่อความปลอดภัยของตัวคุณเอง

>>สามารถอ่านบทความต่าง ๆ จาก มารูโมะ ได้ตามนี้เลย<<